Likwidacje: czym jest ADL i dlaczego mają go nawet CEX-y

Jednak ciekawsze jest coś innego. Wielu użytkowników zdecentralizowanej giełdy Hyperliquid odkryło, że giełda przymusowo zamknęła ich zyskowne pozycje. A zostało to zrobione za pomocą mechanizmu Auto-Deleveraging (ADL). Ucierpiało około 35 tysięcy pozycji należących do 20 tysięcy traderów.

ADL to automatyczne zamykanie pozycji zyskownych traderów, gdy stan kont ich tracących kolegów staje się ujemny. W ten sposób platforma gwarantuje sobie niemożność powstania złych długów. Jeśli jesteś na plusie – musisz być gotowy na to, że twoje środki finansują ogólne bezpieczeństwo. Jedyni, którzy nie uczestniczą w auto-deleveragingu – to traderzy bez otwartych pozycji.

11 października 2025 roku Hyperliquid po raz pierwszy od dwóch lat aktywowała mechanizm ADL, likwidując zyskowne pozycje 20 000 użytkowników. I to nie jest błąd. To wbudowana ochrona giełdy przed bankructwem.

Jak działa ADL i po co jest potrzebny

ADL automatycznie zmniejsza dźwignię zaangażowaną w łączną pozycję platformy. Brzmi niewinnie, ale w praktyce oznacza to przymusowe zamknięcie pozycji użytkowników, którzy są na zysku.

Logika jest prosta: kiedy czyjaś pozycja zapada się głęboko w minus i zostaje zlikwidowana, giełda musi znaleźć kontrahenta do zamknięcia tej pozycji. Zazwyczaj wykorzystuje się do tego fundusz ubezpieczeniowy. Ale jeśli straty są zbyt duże, a funduszu nie wystarczy, giełda zwraca się do przeciwnej strony transakcji – do tych, którzy siedzą na proficie.

Gleb Kostarev, były wiceprezes Binance ds. Europy Wschodniej i WNP (pracował w firmie od 2018 do 2023 roku), tak wyjaśnił sytuację z Hyperliquid:

Tak, oczywiście, Hyperliquid ma mechanizm ADL. ADL to ostatnia linia obrony każdej giełdy, nawet zdecentralizowanej. Hyperliquid ma ogromny fundusz ubezpieczeniowy o wartości 3,5 miliarda dolarów, ale nawet przy tym zawsze muszą mieć dodatkowe mechanizmy (na wszelki wypadek), które nie pozwolą giełdzie wejść na straty.

Zgodnie z dokumentacją Hyperliquid, jeśli saldo konta użytkownika lub wartość izolowanej pozycji staje się ujemna, system rankinguje traderów po przeciwnej stronie według niezrealizowanego zysku i wykorzystanej dźwigni.

Im wyższy ten wskaźnik – tym wcześniej trafisz pod ADL.

DEX vs CEX: czy jest różnica

Zwolennicy zdecentralizowanych giełd często mówią o przejrzystości. Że na CEX-ach mechanizm ADL to czarna skrzynka, a na DEX-ach wszystko jest na smart kontraktach, jawnie. Technicznie tak jest. Wszystkie transakcje na Hyperliquid są zapisywane w blockchainie, każdy może sprawdzić.

Ale Kostarev zauważa praktyczną stronę:

To prawda, ale w tym aspekcie CEX nie różnią się zbytnio od DEX-ów. Kiedy twoją zyskowną pozycję zlikwidują podczas krachu, to jaka w końcu różnica?

ADL to mechanizm przetrwania giełdy, a nie jej wybór ideologiczny. Scentralizowana czy zdecentralizowana – nie ma znaczenia. Jeśli giełda ryzykuje wejście na straty, obroni się kosztem użytkowników. Pytanie tylko, jak często to się dzieje.

Październikowy krach: case Hyperliquid

Hyperliquid wystartowała w 2023 roku i do października 2025 działała bez ani jednego przypadku aktywacji ADL. To była jej przewaga konkurencyjna. Fundusz ubezpieczeniowy o wartości 3,5 miliarda dolarów wyglądał poważnie. Ale krach z 11 października okazał się na tyle gwałtowny, że mechanizm jednak zadziałał.

W ciągu kilku godzin Bitcoin spadł ze 126 000 do około 104 000 dolarów. Na Hyperliquid ponad tysiąc kont zostało całkowicie likwidowanych. Ponad 6300 kont poniosło straty na łączną kwotę ponad 1,23 miliarda dolarów. I to nie licząc tych, którym po prostu przymusowo zamknięto zyskowne pozycje przez ADL.

Wielu poszkodowanych było animatorami rynku i funduszami kwantowymi, które trzymały zabezpieczone portfele. Kiedy ADL zamknął część ich pozycji, ich zabezpieczenie runęło i zostali niechronieni przed dalszym ruchem ceny. Spencer Hallarn, szef handlu OTC w GSR, nazwał to „złożonym problemem” dla uczestników z wielokomponentowy portfelami.

Dlaczego ADL jest nieunikniony

Fundusz ubezpieczeniowy nie jest nieskończony. Uzupełnia się z opłat i zysków z likwidacji, ale w momencie gwałtownych ruchów rynku może nie wystarczyć. I wtedy giełda ma trzy opcje:

1. Użyć ADL (czyli przymusowo zamknąć zyskowne pozycje)
2. Wejść na straty i zbankrutować
3. Socjalizować straty (podzielić je na wszystkich użytkowników, włącznie z tymi, którzy w ogóle nie mają otwartych pozycji, ale mają depozyty na platformie)

Jeśli spojrzeć bez emocji, pierwsza opcja to mniejsze zło. Przynajmniej na DEX-ach takich jak Hyperliquid jest ścisła zasada: jeśli nie masz otwartych pozycji, nie ponosisz strat platformy. To ważny szczegół: straty nie są rozkładane na wszystkich, ale spadają tylko na aktywnych traderów po przeciwnej stronie transakcji.

Czy można się ochronić przed ADL

Teoretycznie – nie. Jeśli jesteś na zysku i trzymasz dźwignię, jesteś potencjalnym celem dla ADL. Ale praktycznie można zmniejszyć ryzyko:

• Zmniejszać dźwignię. Im niższa dźwignia, tym niższy twój priorytet w kolejce do likwidacji.
• Realizować zyski. Im mniej niezrealizowanego zysku wisi na pozycji, tym niższy twój ranking w formule ADL.
• Handlować na kilku platformach. Dywersyfikacja zmniejsza ryzyko, że jedna giełda zamknie wszystkie twoje pozycje naraz.
• Śledzić płynność. Podczas wysokiej zmienności wolumeny w order booku spadają, co oznacza, że prawdopodobieństwo aktywacji ADL rośnie.

Ale najważniejsze – zrozumieć: ADL to nie błąd ani manipulacja. To wbudowany mechanizm ochrony giełdy przed bankructwem. I jeśli handlujesz z dźwignią, automatycznie uczestniczysz w tym systemie.

Wnioski

Mechanizm ADL istnieje na wszystkich dużych giełdach – zarówno scentralizowanych, jak i zdecentralizowanych. Różnica jest tylko w przejrzystości: na DEX-ach widzisz algorytm w kodzie, na CEX-ach – tylko konsekwencje.

Hyperliquid działała przez dwa lata bez aktywacji ADL, co świadczy o dobrym zarządzaniu ryzykiem. Ale październikowy krach pokazał: nie ma idealnych systemów. Kiedy rynek porusza się zbyt szybko, nawet fundusz ubezpieczeniowy o wartości 3,5 miliarda dolarów może nie wystarczyć.

Handel z dźwignią zawsze oznacza ryzyko przymusowego zamknięcia pozycji. I niekoniecznie stratnej. Giełda będzie chronić swoją wypłacalność przede wszystkim, a ADL to jedno z narzędzi do tego.

Przejrzystość smart kontraktów nie zmienia ekonomii sprawy. Likwidacja to likwidacja, niezależnie od tego, czy jest zapisana w blockchainie, czy nie.